Kültür Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı İçin Merkezi Bir Ekitap Projesi

Ekitap ile alakalı, avantajları, dezavantajlarını, nasıl birşey olduğunu anlattığım birkaç yazı yazmıştım.

Benim en büyük sorunum okumak istediğim kitapların ekitap formatını bulamamak oluyor. Bulduğum zaman bunu bazen ekitap okuyucudan veya çoğunlukla -telefon sürekli yanımda olduğu için- telefon üzerinden okuyorum. Bu tip satınalmalarımı genelde Google Play üzerinden yaptım veya bulduğum formatı oraya yükledim. Bunun harici başka kanallardan satın alıp ekitap okuyucuya yüklediklerim de oldu.

Neden Merkezi Bir Ekitap Projesi?

Özellikle genç kuşağın kitaba ulaşmasını kolaylaştırmamız gerekiyor. Bir çocuk, bir genç, hatta bir yetişkin bir kitabı okumak istediğinde ona hemen ve mümkünse bedava sunabilmeliyiz. Özellikle çocuk ve gençlere dönük kitaplarda bunu yapmak pek zor değil. Bunu kütüphanelerle elbette yapabiliriz ama çağın gereği artık kütüphane oluşturmak olmadığı gibi; kütüphaneler için harcanan toplam maliyetin çok altına merkezi bir sistem kurulabilir. Artılarını düşündüğümüzde eksilerini pekâla ihmal edebiliriz. Ayrıca kütüphaneye gitmek pek tercih edilen, zaman ayrılan bir durum değil. Şahsen ben oldu bitti sevemedim; cazip yerler asla olmadılar benim için.

İlkokulda sınıfta bir kitaplık oluşturmuştuk. Herkes bir hikaye kitabı getirdi. Değiş tokuş yöntemiyle bunlar okunuyordu. Okumak istediğiniz kitap muhakkak başka arkadaşınızda oluyordu. Herkesin okuma hızı, okuma sevgisi aynı da olmuyordu tabi.  Bekliyordunuz. Bugün de benzer şeyler yaşanıyor olmalı. Okullarına kütüphane için destek isteyen sosyal medya mesajları akıyor sürekli. Bir kısım insan bağış yaparken; pek çok kişi açıkcası evden göndermek istediği kitaplar için yer bulduğuna seviniyor. Ayrıca bir öğretmenin hevesi ile kurulan bu kütüphaneler hiç yoktan iyi diyebileceğimiz bir seviyede kalıyor. Halbuki herkesin ulaşabileceği bir eniyiyi kurmak pek o kadar da zor değil.

Çocuklar ve gençler elektronik aletlerle hem daha erken yaşlarda tanışıp sahip oluyorlar hem de büyüklerine göre çok daha fazla yatkın oluyorlar. Bugün kağıttan kitap okutmak en zor şeylerden biri olmaya başladı. Pek çok çocuk için ise aileler kitap alamıyor. Okullarda kitaba erişim halen kolay değil. İstenen kitaplara piyasada bile ulaşılamadığı oluyor. Ayrıca kitaba sahip olunsa bile kitap her zaman ulaşılabilir bir yerde olmuyor. Ama tablet, telefon her an yanımızda oluyor. Bitirilen bir kitabın peşinden bir başka kitaba sahip olmak bile ayrı bir sıkıntı.

Eğer MEB tarafından öğrenci ve öğretmenlere bir kitap öneriliyorsa bu kitap neden dijital olarak erişebilecekleri bir ortamda kendilerine sunulmasın. MEB’in elinde böyle bir sürü öneri, tavsiye listesi olmalı. 101 eser, 1001 eser misali.

Eğer çok daha geniş bir topluluğa kitap okutabilirsek, okumayı sevdirebilirsek uzun vadede nelerin değişebileceğini öngörebiliyor musunuz?

Bu tip bir projenin pek çok ayağı olabilir. Ben aklıma gelenleri dizeyim ki buradan realize edilebilir bir projeye gidilebilsin. Bu projenin bir öğrenci / öğretmen tarafı var; bir de vatandaş yönü var elbette. Tüm kamuya bile açılabilir.

Aşağı yukarı şehirde yaşayan hemen her çocuğun elinde artık bir tablet görebiliyoruz. Daha büyüklerde akıllı telefon bile var. Taşrada durum nedir, bir süredir ülkede yaşamadığım için net birşey söyleyemiyorum.

Kültür Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın bünyesinde pekçok kitap basıldı. Bunlardan başlamak üzere her kitap dijital ortama ve her türlü ekitap okuyucusunun çözeceği formatlarda hazır hale getirilir.  (Epub, mobi, txt, pdf) Konumuz resimli kitaplar, ansiklopediler, ders kitapları değil. Okuma kitapları, romanlar, hikayeler, şiir kitapları vs.

Bu kitapların yükleneceği gelişmiş arama özelliklerinin olduğu bir web sitesi hazırlanır. (Pekâla Google Play, academia.edu, scribd.com, kobo.com gibi siteler örnek alınabilir)

Kitaplar hem online, hem offline olarak okunabilir olur. Eğer ki bir okuma takibi yapmak istiyorsak üyelik bölümü de koyabiliriz.

Öğrenci ve öğretmenlerin kayıtları halihazırda dijital olarak muhakkak bir yerlerde vardır. Buradan veriyi içe aktarmak suretiyle her öğrenci ve öğretmen için bir kullanıcı oluşturulabilir. Ama merkezi olur, ama okullar bunu yapar ama tek tek oluşturulur.   TC Kimlik No ve bir şifre ile sisteme giriş sağlanır. Tamamını okumak ve ekitap dosyasını indirmek için kullanıcı girişi zorunlu tutulur. Artık telifi kalmayan kitaplar yahut kurumların belirledikleri ise üye girişsiz bile okunup, indirilebilir bile olabilir.

Mesela Google Play online olduğu için nereden bağlanırsam bağlanayım okuduğum kitaba kaldığım sayfadan devam edebiliyorum. Hatta farklı ortamdan girmişsem bana diğer okuyucuda şu sayfada oradan devam etmek ister misiniz diye soruyor. Offline ekitap okuyucu kapanıp açıldığında zaten kaldığı yerden devam ediyor. Bunu da kullanıcılara sağlamak gerekiyor.

Ekitap Okuyucu Dağıtımı

Devlet bu merkezi sistemle bağlantılı çalışan özel bir cihaz geliştirtebilir. Bunu isteyen öğrencilere cüzi bir ücretle olabildiği gibi tamamen ücretsiz bile dağıtabilir. Zarar gören, bozulan cihazlar için ayrı bir çözüm elbette geliştirilmelidir.

Bu okuyuculara, verilen çocuğun yaş ve sınıf durumuna göre hızlıca bazı kitaplar hazır olarak yüklenebilmelidir.

Peki Yayıncılar Sisteme Kitap Koyabilir mi?

Neden olmasın. Halihazırda hangi kitapların önerildiğini denetleyen yapılar mevcut. Bunlar kitap seçimini de yapacak. İşte burada en önemli sorun olarak karşımıza ödeme yöntemleri geliyor. Çocuk bunu nasıl satın alabilir? Devlet satın alamaz mı?

Mesela;

– Yayıncı tüm dijital yayın haklarını bedeli ödenmek şartıyla bu projeye devreder ve proje dahilinde ücretsiz yayınlanır. (Bu kararın verilmesinde şeffaflık önemli)

– Okuma başına ödeme yapılabilir. Online okunan her kitap için MEB yayıncıya ödeme yapabilir. Kitabı sepetine eklemesi ödeme yapması için yeterli olmaz; okunma kriteri belirlenir. Sayfa çevirme zamanları tutulur ve belirli sayıda sayfa çevirme beklenen aralıklarda gerçekleşmişse MEB yayıncıya borçlandırılır. Kitabı kimin okuduğu bilgisine sahibiz.

– Bu tip yayınlar için indirme sözkonusu ise indirme başına ücret ödenir. Suistimalleri önlemek için yöntem geliştirilmelidir.

– Satınalma gerekiyorsa velinin / öğretmenin tanımlı cep telefonu kanalıyla olabilir. Oraya SMS gider ve bu SMS onaylanırsa satınalma gerçekleşir. Ödeme telefon operatörü kanalıyla -vergisiz- gerçekleşir. Eğer daha genele açıksa banka kanalıyla ödeme alternatifi de olur. Çocuklar için SMS + Banka. Bu kanallar pekâla ve rahatlıkla çeşitlendirilebilir.

Sitede Neler Olmalı?

• Kullanıcı girişi
• Sağlam bir arama altyapısı
• Kullanıcının yaş grubuna uygun öneriler
• Kitapların kapağı, kapak yazısı ve birkaç sayfadan oluşan örnek ile özellikleri
• Okuma listesine ekleme, satınalma
• Kullanıcı okuma listesi, satınalma, indirme arşivi
• Kitap puanlama, yorum.

Veri Yönetimi

Evet, bir bakıma burada veri de oluşacak. Hem tekil öğrenci, hem sınıf, hem okul, hem şehir düzeyinde. bu veriden hareketle pekçok analizler yapılabilir ve bu doğrultuda kampanyalar düzenlenir, ödüller verilebilir.

Eee Kime Ne Faydası Var?

Kime yok ki? En başta çocuklara ve öğrencilere.

Ben bugün okumak için kitap almakta zorlanmıyorum. Kitap satınalma sıklığım düştüğü için. Özellikle lise ve üniversite dönemlerinde en büyük sıkıntım kitap almak oluyordu. Okumak isteyip alamamak çok fena. Düşük gelirli ve eğitimsiz ailelerde en büyük sorun budur. Almak istediği halde alamayanlar; kitaba bulunduğu yerleşimde kolayca ulaşamayanlar, parayı boş yere harcadığını düşünen ebeveynler hiç de az değildir.

Yazarlara…

Satış adetinden bir telif bedeli artışı olmayacağını iddia edebilir miyiz? Yazarak geçinme pekâla mümkün hale gelebilir.

Yayıncılara…

Kısa vadede dezavantajlı gibi görünse de, uzun vadede sağlam bir okuyucu kitlesi kendilerini bekliyor olacak. Okuyucuya bundan daha kolay ulaşma yolu var mı? Sektörü bilenler artı ve eksilerini daha iyi izah edebilir.

MEB’e…

Okuyan öğrenci hep daha iyi öğrenci olmamış mıdır? Daha uslu, daha başarılı…

Peki Ya Daha Gelişmiş Bir Sistem Olamaz mı?

Elbette ve aslında gitmemiz gereken yer orası. Bugün memleketin her köşesinde lüzumsuz yere kütüphane açılıyor. Kütüphaneye değil en fazla okuma salonlarına ihtiyacımız var. Yayınlanmış ve yayınlanacak her kitabın dijital kopyasını oluşturduğumuzda ve bunların en azından bir kısmını internetten ulaşılabilir kıldığımızda neler olabileceğini düşünebilir misiniz?

Sadece bir Milli Kütüphane ve Dijital Milli Kütüphane ile her vatandaşı kütüphaneye ulaşabilir kılabiliriz. Kimi kitaplar telefona, tablete, bilgisayara indirilebilir olur. Kimisi ücretli olur, kimisi ücretsiz olur, kimisi sadece okuma salonlarından ulaşılabilir olur, kimisi kimisi… Hatta okuma salonu dediğiniz nedir. Lazım olan bir ekran ve bir klavye. Kamuya ait her yere konulabilir. Hatta özel işletmelere, kafelere bile. Özellikle araştırmacıların böyle bir kütüphaneye olan ihtiyacını gidermiş olduğumuzda ortaya çıkabilecekleri düşünebiliyor musunuz? Kitap var ama piyasada yok, kitap var ama sadece birilerinin kütüphanesinde var.  Ulaşamıyorsunuz. Kitap var ama piyasada da var. Hangi bütçe ile o kadar kitabı temin edeceksiniz? Bu devirde gerekli mi? Devlet sadece kütüphane açmaya ve açık tutmaya ayırdığı bütçe ile bile böyle bir projenin altından kalkabilir. İş kanuna bakıyor. Yayınlanmış ve yayınlanacak olan her kitap bu projede dijital olarak bulunmak zorundadır. Yayıncı ile olan işbirliği doğrultusunda erişim kriterleri belirlenir.

PS: Bu yazı sürekli güncellenecektir.