EYT ve emeklilik konusu

EYT konusunda Nasrettin Hoca misali söyleyeceğim şu: her taraf haklı.

Geçmişten gelen bozuk ve dengesiz emeklilik sistemi bugün 4 milyona yakın EYT’li yarattı. Yani eski kanuna göre bu kişiler emekli olabilecekken olamamış kişiler.

Bugün 13 milyon civarında emekli var. Bunların ekseri çoğunluğu 40’lı yaşlarında emekli olmuş. Hatta 30’lu yaşlarında emekli olanlar var. Bunlardan benim bile tanıdıklarım oldu.

Nihayetinde birkaç sene önce sigortalı olmuş biri emekli maaşı alırken, yaşa takılan kişi sadece daha geç sigortalı olduğu için maaş bağlanamıyor. Buna EYT’li diyoruz.

Son dönemde sistemi düzeltme adına (2008’de) iyice karman çorman hale de getirdiler. Mesela emeklilikle ilgili hakları kazandığı halde (işgünü sayısını doldurmuş) halen çalışan biri, yaşını doldurduğunda emekli olduğunda, hiç çalışmadığında alacağından daha düşük maaş alıyor. O nedenle bu kişiler sosyal güvencesiz çalışmayı tercih ediyor ya da sadece yaşını doldurmayı bekliyor.

Konunun uzmanı olmadan bir önerim olsun.

Mesela erkekler için 60 yaş, kadınlar için 55 yaş emeklilik alt sınırı olsun. Diyelim bu yaşlarda emekli olacak kişinin geçmişte ödediği tüm primler üzerinden hesaplanacak bir maaş çıkartılır. Hesaplanan maaş o kişi için bir katsayıya adapte edilir. Burada adil bir hesaplama düzeni pekala yapılabilir. Yani herkes aynı maaşı almaz. Diyelim bir kişi 500 bin lira prim ödemiş, diğeri 600 bin lira. İkisinin diğer şartları eşitse tabii ki aynı maaşı olmamalı. Kişi daha geç emekli olursa bu sefer emekli olduğunda alacak maaşı yükselir. Yani katsayısı yükseltilir.

Daha önce emekli olmak isteyenler için belirli şartlar konulur ve mesela erkek 60 yaşından önce emekli olmak isterse kesinti ile emekli olabilir. Yani katsayısı düşer. Daha geç olursa bu sefer katsayısı yükselir.

Mevcut EYT’liler için ise bir geçiş süreci oluşturularak emekli maaşı bağlama oranları yaş ilerledikçe arttırılır. 

Yani sorunu çözmek için aslında gerçekten bir adım atılmadığını görüyoruz.